Η οξεία μέση ωτίτιδα αποτελεί ένα μεγάλο πρόβλημα υγείας στη σύγχρονη εποχή και διαγιγνώσκεται κατά βάση στην παιδική ηλικία, χωρίς αυτό να σημαίνει ότι δεν πάσχουν από αυτή και οι ενήλικες.
Η οξεία μέση ωτίτιδα αποτελεί το συχνότερο αίτιο επίσκεψης των παιδιών σε ιατρό, με τη συχνότερη εμφάνισή της σε ηλικίες 6 μηνών έως 2 ετών, ενώ σχεδόν όλα τα παιδιά έχουν περάσει τουλάχιστον ένα επεισόδιο στα 3 τους έτη. Η επίπτωσή της αυξήθηκε κατά 250% την τελευταία 20ετία, πράγμα που αποδίδεται στην ορθότερη και εγκυρότερη διάγνωση, την αύξηση του πληθυσμού των παιδιών που πηγαίνουν σε παιδικούς σταθμούς και νηπιαγωγεία και, πιθανότατα, την αύξηση της συχνότητας των αλλεργιών στα παιδιά.
Αξίζει να αναφερθεί ότι η οξεία μέση ωτίτιδα αποτελεί το συχνότερο αίτιο συνταγογράφησης αντιβιοτικών, αντιπροσωπεύοντας το 25% όλων των συνταγογραφήσεων!
Η χειρουργική δε αντιμετώπιση της μέσης ωτίτιδας αποτελεί το συχνότερο αίτιο χορήγησης γενικής αναισθησίας στα παιδιά!
Παρόλο που πολύ συχνά αυτοπεριορίζεται, η μέση ωτίτιδα είναι δυνατόν να προκαλέσει βαρηκοΐα, καθυστέρηση και διαταραχή ανάπτυξης του λόγου (όταν αυτή μεταπίπτει στην «εκκριτική» ωτίτιδα) ή ακόμη και σοβαρές ενδοκράνιες και εξωκράνιες επιπλοκές.
Αιτιολογία
Η πιθανότερη (>80%) αιτιοπαθογένεια της μέσης ωτίτιδας είναι μια αλληλουχία γεγονότων με την απαρχή τους σε μια ιογενή λοίμωξη του ανώτερου αναπνευστικού, η οποία παραβλάπτει τη λειτουργία του επιθηλίου που –με τη σειρά του- χάνει την προστατευτική του λειτουργία επιτρέποντας την ανάστροφη επιμόλυνση της κοιλότητας του μέσου ωτός από τα παθογόνα μικρόβια του ρινοφάρυγγα. Το ανώριμο ανοσοποιητικό σύστημα, οι χρονίως φλεγμαίνουσες αδενοειδείς εκβλαστήσεις (κρεατάκια) και η κοντύτερη και περισσότερο οριζόντια ευσταχιανή σάλπιγγα των παιδιών εξηγούν και τη συχνότερη επίπτωση σε αυτήν την ηλικιακή ομάδα.
Διάγνωση
Η διάγνωση βασίζεται σε δυο κύριους άξονες: το ιστορικό (σοβαρή και σφύζουσα ωταλγία, αίσθημα πληρότητας του ωτός, βαρηκοΐα, πυρετός έως και 40οC, ωτόρροια, ανησυχία, ευερεθιστότητα) και την κλινική εξέταση.
Πρόληψη
Δυστυχώς ένας παραγνωρισμένος τομέας, που όμως παίρνοντάς τον υπόψη και ακολουθώντας τις κατευθυντήριες οδηγίες, μπορεί να κάνει τη διαφορά σε αρκετούς ασθενείς:
- Προώθηση του μητρικού θηλασμού για τους 6 πρώτους μήνες της ζωής
- Αποφυγή ύπτιας θέσης κατά τη σίτιση
- Αποφυγή/ελάττωση χρήσης της πιπίλας
- Έκθεση του παιδιού σε λιγότερες ιώσεις (π.χ. διακοπή παιδικού σταθμού κατά διαστήματα)
- Αποφυγή καπνίσματος (ενεργητικό και παθητικό)
- Έγκαιρος και ορθός εμβολιασμός (στρεπτόκοκκος της πνευμονίας, ιός της γρίππης) στους ασθενείς και το περιβάλλον τους
Αντιμετώπιση
Στην πιο πρόσφατη ενημέρωση των κατευθυντήριων οδηγιών της Αμερικάνικης Ακαδημίας και για την οξεία μέση ωτίτιδα αναφέρεται πως η αναμονή και στενή παρακολούθηση (watchful waiting ή observation with close follow-up) αποτελεί επιλογή στα μικρά παιδιά με μονόπλευρη ωτίτιδα και ηπιότερη κλινική εικόνα (θ<39οC, ήπια ωταλγία για λιγότερο από 48 ώρες και δυνατότητα επανεξέτασης) καθώς και σε ασθενείς άνω των 2 ετών με αντίστοιχα ήπια κλινική εικόνα, ακόμη και με αμφοτερόπλευρη ωτίτιδα. Και αυτό προτείνεται λόγω των πολλών μελετών που απέδειξαν το υψηλότατο ποσοστό (≈90%) αυτόματης ίασης!
Η σύσταση για κάλυψη του ασθενούς με παυσίπονη/αντιπυρετική αγωγή παραμένει ισχυρή.
Ωστόσο, η αντιβιοτική αγωγή, με φάρμακα πρώτης γραμμής την αμοξικιλλίνη ή τις κεφαλοσπορίνες, συστήνεται σε κάθε περίπτωση που δεν εμπίπτει στα ανωτέρω και ιδιαίτερα όταν η κλινική εικόνα είναι βαρύτερη ή η αρχική αντιμετώπιση φαίνεται να αποτυγχάνει. Η χειρουργική αντιμετώπιση (μυριγγοτομή, αντροτομή/μαστοειδεκτομή) έπεται όταν η κλινική ανταπόκριση στα αντιβιοτικά είναι πτωχή.
Τα αντισταμινικά, τα αποσυμφορητικά και τα στεροειδή δεν έχουν αποδείξει όφελος στην πορεία της νόσου και ως εκ τούτου συνταγογραφούνται μόνο κατά περίπτωση βάσει των ιδιαιτεροτήτων του κάθε ασθενούς.
Υποτροπιάζοντα επεισόδια οξείας μέσης ωτίτιδας
Ορίζεται όταν εκδηλώνονται είτε 3 ή τουλάχιστον επεισόδια μέσα σε 6 μήνες είτε 4 τουλάχιστον σε διάστημα ενός έτους.
Σε αυτήν την περίπτωση αναζητώνται υποβόσκουσες παθολογίες όπως ανατομικές ανωμαλίες, αλλεργίες, υπερτροφία αδενοειδών κτλ.
Για αυτήν τη δύσκολη ομολογουμένως περίπτωση γίνεται προσπάθεια εξάλειψης αιτιολογικού παράγοντα -αν υπάρχει- και λαμβάνονται τα ανωτέρω προληπτικά μέτρα. Αν και αυτά δεν αποδώσουν ικανοποιητικά, συστήνεται χειρουργική αντιμετώπιση με μυριγγοτομή, τοποθέτηση σωληνίσκου αερισμού ή/και αδενοειδεκτομή.