Σύμφωνα με το Εθνικό Κέντρο Στατιστικής της Υγείας (National Center for Health Statistics) στις Ηνωμένες Πολιτείες της Αμερικής ως το έτος 2030, οι ηλικιωμένοι θα αποτελούν το 32% του πληθυσμού της χώρας, μια αύξηση της τάξεως του 200%! Το 60-80% αυτών παρουσιάζουν κλινικά σημαντικά προβλήματα ακοής και ισορροπίας, τα οποία –σε συνδυασμό με τα συνοδά νοσήματα αυτής της ηλικίας- επιφέρουν ένα τεράστιο οικονομικό βάρος στο σύστημα υγείας. Μεταφέροντας αυτά τα δεδομένα στον ελληνικό χώρο, οι δυσκολίες διαχείρισης του προβλήματος φαντάζουν ακόμη μεγαλύτερες…
Η πρεσβυακουσία είναι ο όρος που περιγράφει τη βαρηκοΐα κατά την 6η δεκαετία της ζωής και εντεύθεν ως αποτέλεσμα του γήρατος σε συνδυασμό με τη δια βίου έκθεση σε μη επαγγελματικό θόρυβο, ωτοτοξικούς παράγοντες, ανθυγιεινό διαιτολόγιο, νόσους με ωτοτοξική επιρροή (λοιμώξεις, σακχαρώδης διαβήτης κτλ) φαρμακευτικές ουσίες καθώς και με γενετικούς και άλλους «ιδιοπαθείς» (άγνωστους για τη σύγχρονη επιστήμη δηλαδή) παράγοντες. Ένας -ακριβέστερος ίσως- ορισμός την περιγράφει ως τη γενετικά προκαθορισμένη απώλεια ακοής με την πάροδο της ηλικίας.
Το σύστημα της ισορροπίας, όπως αυτό της ακοής, εκφυλίζεται σταδιακά με την πάροδο του χρόνου. Σε αντίθεση όμως με την ακοή, η ισορροπία αποτελεί μια δυναμική κατάσταση που είναι αποτέλεσμα πολλών παραγόντων, συχνά άσχετων με το καθεαυτό όργανο της ισορροπίας, το έσω ους ή λαβύρινθο, και ως εκ τούτου εξαιρετικά δύσκολα μετρήσιμη. Όταν ο ασθενής προσέρχεται με το σύμπτωμα του ιλίγγου ή της χρόνιας αστάθειας, το πρώτο αυτόματο συμπέρασμα που εξάγεται είναι ότι βρισκόμαστε μπροστά σε μια διαταραχή της απρόσκοπτης συνεργασίας –σαν χορογραφία- των υπεύθυνων συστημάτων (αιθουσαία όργανα, μάτια, μυοσκελεκτικό, ιδιοδεκτικό και κεντρικό νευρικό σύστημα). Ως εκ τούτου, τα περισσότερα συμπτώματα αστάθειας σχετιζόμενα με την ηλικία αφορούν σε πολυοργανική «υπολειτουργία» των συστημάτων αυτών. Όταν συνυπάρχει και ορθοστατική υπόταση, το καρδιαγγειακό και το ενδοκρινικό σύστημα μας αποσχολούν επιπλέον medical.
Μια σειρά νεότερων διαγνωστικών εξετάσεων επιτρέπουν μερικώς την ποσοτική εκτίμηση των διαταραχών της ισορροπίας (EMG, VEMP, VNG, posturography) αλλά σε καμία περίπτωση με την ακρίβεια που επιτρέπουν τη μέτρηση της ακουστικής οξύτητας οι ακοολογικές δοκιμασίες.
Δοκιμασία αιθουσαίας λειτουργίας
Στοιχεία επιδημιολογίας πρεσβυακουσίας
Η φυλή των Mabaans
Αξίζει ειδικής μνείας η μελέτη στους Mabaans, μιας απομονωμένης Αφρικάνικης φυλής στις όχθες του Λευκού Νείλου στο Σουδάν, όπου στο κέντρο του καταυλισμού μετρήθηκε θόρυβος υποδεκαπλάσιος από αυτόν που παράγει ένα οικιακό ψυγείο… Τα μέλη αυτής της φυλής χαρακτηρίζονται από την οξύτερη ακοή που έχει καταγραφεί παγκοσμίως, ειδικότερα από την έκτη ως και την ένατη δεκαετία της ζωής! Εκτός από την παντελή έλλειψη θορύβου και κρότων από πυροβόλα όπλα κτλ, ζουν με ελάχιστο άγχος, χωρίς αλάτι, με δίαιτα χαμηλή σε λιπαρά, παρουσιάζοντας ταυτόχρονα χαμηλή επίπτωση των καρδιαγγειακών νοσημάτων. Τα μέλη της φυλής που μεταναστεύουν στο Χαρτούμ, την πρωτεύουσα της χώρας, αφήνουν πίσω τους την “αέναη νεότητα” και «ανεβαίνουν» και αυτοί στο «τρένο της φθοράς» των κατοίκων της μεγαλούπολης…
Ο ίλιγγος ως αριστούργημα της 7ης τέχνης
Παρόλο που ενίοτε διαγιγνώσκονται ειδικές αιτίες ιλίγγου, οι περισσότεροι (ως και το 80% κατά τους Belal και Glorig) ασθενείς πάσχουν από γενικότερη έκπτωση των υποσυστημάτων της ισορροπίας. Όλα αυτά, σε συνδυασμό με την αύξηση του γηράσκοντος πληθυσμού, εξηγούν σε μεγάλο βαθμό τις πτώσεις και τα κατάγματα ισχίου, τραυματισμούς ακόμη και θανατηφόρους σε άτομα άνω των 65!
Ενδιαφέροντα στοιχεία από μελέτες σε ανθρώπους και ζώα
Ο λαβύρινθος, το όργανο της ακοής και της ισορροπίας
Ευτυχώς, το κεντρικό νευρικό σύστημα διαθέτει τη λεγόμενη «πλαστικότητα», την ιδιότητα δηλαδή να τροποποιεί και να προσαρμόζει τη λειτουργία του ανταποκρινόμενο στην έκπτωση της λειτουργίας των ανωτέρω οργάνων έτσι ώστε το εναπομείναν σύστημα να λειτουργεί όσο αποδοτικότερα γίνεται, πάντα όμως στο μέτρο του δυνατού.
Αντιμετώπιση πρεσβυακουσίας
Ξεκινώντας με το δεδομένο πως τα προβλήματα του έξω ωτός (πτερύγιο, έξω ακουστικός πόρος) και του μέσου ωτός (τυμπανικός υμένας, οστάρια) έχουν διαγνωστεί και επιλυθεί, και, ταυτόχρονα, τα υπόλοιπα προβλήματα υγείας (αρτηριακή υπέρταση, σακχαρώδης διαβήτης, δυσλιπιδαιμία) αντιμετωπίζονται αποτελεσματικά, η καλύτερη διαθέσιμη αντιμετώπιση παραμένει το ακουστικό βοήθημα. Παρόλο όμως που πολλοί θα μπορούσαν να ωφεληθούν από ένα ακουστικό, δεν το χρησιμοποιούν για διάφορους λόγους, στους οποίους συμπεριλαμβάνονται το κόστος, ο στιγματισμός ως «αναπηρίας» και «απόδειξης» του προχωρημένου της ηλικίας και η μη ικανοποιητική του απόδοση σε θορυβώδες περιβάλλον.
Όμως η πρόοδος της τεχνολογίας (ψηφιακά ακουστικά στη θέση των αναλογικών) σε συνδυασμό με τη βελτίωση των τεχνικών εφαρμογής έχουν δώσει μεγάλη ώθηση στο βαθμό ικανοποίησης στην άνεση και την ευκολία χρήσης καθώς και στο αισθητικό αποτέλεσμα. Η αλήθεια συνοψίζεται στο ότι ο κάθε βαρήκοος δικαιούται και πρέπει να θεωρηθεί ως δυνητικά υποψήφιος για τη χρήση ακουστικού βοηθήματος.
Στις περιπτώσεις όπου η αμφοτερόπλευρη βαρηκοΐα είναι σοβαρή και δεν εξυπηρετείται ικανοποιητικά από τα ακουστικά βοηθήματα, τα κοχλιακά εμφυτεύματα καθώς και ο συνδυασμός αυτών με τα ακουστικά προβάλλουν ως οι τελικές λύσεις, με ενθαρρυντικά αποτελέσματα και μάλιστα ανεξαρτήτως ηλικίας.
Διαταραχές ισορροπίας – αντιμετώπιση
Ο πρώτος αντικειμενικός σκοπός που τίθεται αρχικά είναι η αξιολόγηση του βαθμού κινδύνου πτώσης του ασθενούς, ώστε να παρασχεθεί η κατάλληλη βοήθεια π.χ. εισαγωγή σε Νοσοκομείο, υποστήριξη από περιβάλλον, χρήση αμαξιδίου, μπαστουνιού κτλ. Έπειτα, το λεπτομερές ιστορικό είναι εκ των ων ουκ άνευ για την ανεύρεση νευρολογικών ή άλλων παθήσεων που επηρεάζουν τη συνέργεια των κινήσεων, τη μυϊκή ισχύ και την ισορροπία. Καρδιαγγειακά προβλήματα συνεκτιμώνται συμπεριλαμβανομένης και της δοκιμασίας έγερσης (ορθοστατική υπόταση). Όταν υπάρχει ένδειξη, η απεικόνιση του εγκεφάλου (αξονική και μαγνητική εγκεφάλου) και το triplex καρωτίδων και σπονδυλικών αρτηριών αποτελούν χρήσιμα εργαλεία στη διαγνωστική προσέγγιση. Επίσης η οφθαλμολογική εξέταση κρίνεται απαραίτητη όπως και ο έλεγχος της φαρμακευτικής αγωγής στον οποίο εντάσσεται και η άμεση διακοπή των κατασταλτικών του λαβυρίνθου που συχνά και λανθασμένα λαμβάνουν σε χρόνια βάση οι ασθενείς. Ορθοπεδικά ζητήματα (αρθρίτιδες ισχίου, γόνατου, σπονδυλικής στήλης) συνεκτιμώνται και ει δυνατόν αντιμετωπίζονται.
Συνεδρία αιθουσαίας αποκατάστασης
Το συγκεκριμένο άρθρο δημοσιεύτηκε στο περιοδικό ΓΙΑΤΡΕΥΩ του Metropolitan.